Tz'iil ja' re Kamik(maya uspanteko)
|
Turbio Veneno |
Miguel Tum Ajkot*
Tiq'ulul jch'ool looq'laj kaaj,
xq'anar jwiich chi usiil, nik' chaq tinatun rik'il jun saq atz'iq sib' jwiich, jun ach ch'ok tixojowsaaj riib' chuch ra ixoq ch'ok, oxib' taq ra ek'l ti'itzan taq rik'il jun pootz' b'anal re kaxlan wuuj. taq ra ch'ip tib'ixan taq chopka' ojor taq tziij chuch qatiit' qamaam, Inchomorsan chaab'... Jun kinaq' riij tz'ii' tinatunch laq naj chwiij. Tintub'aj jun insiik' re tinb'an jun qe re ink'aslemal rik'ilaq nab'e taq qaqaaj qachuuch. Kiib' oxiib' qe q'iij qak'aslemal, tinrayaj ojwakat chapal qaq'aab' laq xo'laq b'ee re ojor amaq', lak'u xwa'x taq qijil qatz'aqt, qaqaaj qachuuch ojor taq tziij, lak'u kita' rokeb'l jool k'aslemal. Tinwil chi naj jun b'ee, tinrayaj tinparentij, tinsutaj wiib' chuch rex taq taq'j wi' chi jchi'. Jor ti'eel wanm re saq chee' jaa. Mat wi' nen tijurin we, mat wi' nen ti'oqtan re ink'aslemal. |
Retumba el cielo en su indigestión,
se cubre lentamente de gris, un zanate se pavonea ante su hembra, tres niños juegan con una pelota hecha de bolsas de nailon. Los pájaros cantan desde tiempos antiguos. ¡Solo pienso en ti…! Un perro pinto me observa desde lejos. Me uno a la pasión de mis antepasados fumando tabaco. Breve es la vida, te anhelo caminando de la mano en las ciudades sagradas, hace tiempo abandonadas, sin la prisa del presente. A lo lejos se ve un camino solitario, tenderme deseo en la llanura de su orilla. Amo las casas de bahareque. Ansío prescindir de obligaciones sin el turbio veneno de los horarios. |
*Nació en Uspantán, Quiché, Guatemala. Trilingüe: Uspanteko, k'iche' y español.
Ha publicado el poemario Q'eeq Iiq' / Viento Negro, en uspanteko y español (Editorial POE).
Publicó en la Antología Maya Chew ksen pich to tquj uj / Pájaros como estrellas sobre un cielo blanco, (Editorial POE, 2022)
Ha elaborado libros de texto en idioma uspanteko para la Dirección General de Educación Bilingüe Intercultural, DIGEBI 1995 y para la Academia de Lenguas Mayas de Guatemala -ALMG- Comunidad Lingüística Uspanteka.
Facebook
Ha publicado el poemario Q'eeq Iiq' / Viento Negro, en uspanteko y español (Editorial POE).
Publicó en la Antología Maya Chew ksen pich to tquj uj / Pájaros como estrellas sobre un cielo blanco, (Editorial POE, 2022)
Ha elaborado libros de texto en idioma uspanteko para la Dirección General de Educación Bilingüe Intercultural, DIGEBI 1995 y para la Academia de Lenguas Mayas de Guatemala -ALMG- Comunidad Lingüística Uspanteka.